Dział: Wiedza praktyczna

Nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (ang. Gastrointestinal Stromal Tumors – GISTs) to rzadkie, zwykle bezobjawowe i często przypadkowo diagnozowane guzy, które rozpoznaje się na podstawie badań obrazowych, endoskopii i endosonografii (EUS). Analiza pobranych bioptatów pod kątem obecności częstej mutacji receptora kinazy tyrozynowej daje możliwość zastosowania ukierunkowanej terapii systemowej jego inhibitorami. W ostatnich latach nastąpił istotny rozwój metod leczenia, co pozwala na indywidualizację podejścia do pacjenta oraz poprawę rokowania w zaawansowanych postaciach choroby.

Połączenie żołądkowo-przełykowe jest wyspecjalizowanym obszarem składającym się z dolnego zwieracza przełyku (lower esophageal sphincter – LES) i sąsiadujących z nim struktur anatomicznych żołądka i odnóg przepony. Wszystkie te struktury działają w skoordynowany sposób, umożliwiając sprawne przedostanie się pokarmu do żołądka, zapobiegając jednocześnie cofaniu się jego treści do przełyku. Ta sama strefa umożliwia również wsteczny przepływ powietrza i treści żołądkowej do przełyku podczas odbijania i wymiotów. Precyzyjna czynność LES bywa zaburzona przez obniżenie ciśnienia, obecność przepukliny rozworu przełykowego czy przemijające relaksacje dolnego zwieracza przełyku (transient lower esophageal spincter relaxation – tLESR), które mogą predysponować do choroby refluksowej przełyku (gastroesophageal reflux disease – GERD). Prawidłową czynność struktur górnego odcinka przewodu pokarmowego regulują leki prokinetyczne, m.in. bezpieczny lek nowej generacji – itopryd, a terapia łączona inhibitorem pompy protonowej (IPP) i prokinetykiem stanowi leczenie przyczynowe GERD.

Zgodnie z aktualnymi IV Kryteriami Rzymskimi IBS jest czynnościową chorobą przewodu pokarmowego, a jej rozpoznanie opiera się na występowaniu nawracającego bólu brzucha. Chociaż patofizjologia IBS nie jest do końca poznana, uważa się, że wynika ona z interakcji pomiędzy predyspozycją genetyczną, uwarunkowaniami psychologicznymi oraz infekcjami żołądkowo-jelitowymi. Pierwszym krokiem w terapii IBS jest modyfikacja stylu życia rozumiana jako zmiana sposobu żywienia, ale też zadbanie o aktywność fizyczną i techniki relaksacyjne. W terapii farmakologicznej najczęściej stosuje się leki przeczyszczające, przeciwbiegunkowe oraz przeciwskurczowe. Ze względu na zaburzenia w składzie bakterii probiotycznych i patogennych w obrębie jelit zastosowanie w łagodzeniu symptomów chorobowych znajduje probiotykoterapia. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Gastroenterologicznej z 2023 r. stosowanie konkretnych szczepów probiotycznych jest efektywne w przebiegu zespołu jelita nadwrażliwego. Na uwagę zasługuje zastosowanie dobrze przebadanych zestawów probiotycznych, takich jak Formuła De Simone.

Nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna, charakteryzują się przewlekłym przebiegiem, często prowadzą do hospitalizacji, niekiedy wymagają operacji. NChZJ przebiegają w różnego typu rzutach (zaostrzenie lub remisja) niezależnie od stosowania określonego postępowania farmakologicznego uzupełnianego leczeniem dietetycznym, które ma łagodzić uwalnianie czynników prozapalnych, a zwiększać uwalnianie czynników antyzapalnych. Dlatego tak ważne jest leczenie kompleksowe z uwzględnieniem indywidualnie dobranego leczenia uzupełniającego (np. leki osłonowe typu kwas krzemowy koloidalny) oraz żywieniowego.

Zespołem jelita nadwrażliwego (IBS) określamy zaburzenia interakcji jelitowo-mózgowych prowadzące do szeregu objawów ze strony przewodu pokarmowego. Ze względu na niepoznaną i prawdopodobnie wieloczynnikową etiopatogenezę nie dysponujemy skutecznym leczeniem przyczynowym. Terapia IBS polega na postępowaniu niefarmakologicznym (m.in. umiarkowany wysiłek fizyczny, redukcja masy ciała, modyfikacje dietetyczne) oraz podawaniu określonych leków ukierunkowanych na dominujące objawy choroby. Aktualne wytyczne zalecają stosowanie leków rozkurczowych jako terapii z wyboru u pacjentów z IBS z dominującymi dolegliwościami bólowymi. Dostępne dane literaturowe wskazują na korzystny wpływ mebeweryny na zmniejszenie wielu objawów IBS, takich jak bóle i wzdęcia brzucha, nieprawidłowa perystaltyka, biegunki/zaparcia czy nieprawidłowe uformowanie stolca. Mebeweryna poprawia także jakość życia u tych pacjentów, a co istotne, charakteryzuje się wysokim profilem bezpieczeństwa, stanowiąc obiecującą alternatywę dla innych leków rozkurczowych zarejestrowanych w terapii IBS.

Przystosowanie Saccharomyces boulardii do warunków panujących w przewodzie pokarmowym człowieka uczyniło go cennym kandydatem do dalszych badań nad jego przydatnością jako probiotyku. Wielokierunkowy mechanizm działania obejmujący hamowanie wzrostu patogennych bakterii, przeciwdziałanie toksynom bakteryjnym, poprawę szczelności jelit oraz regulację odpowiedzi immunologicznej gospodarza tłumaczy skuteczność Saccharomyces boulardii w wielu wskazaniach. Została ona potwierdzona w licznych randomizowanych badaniach kontrolnych i metaanalizach w odniesieniu do profilaktyki biegunki związanej z antybiotykoterapią, w zapobieganiu nawrotom zakażenia Clostridioides difficile, w leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej, w profilaktyce biegunki podróżnych oraz profilaktyce biegunki związanej z żywieniem dojelitowym. Niniejsze opracowanie przytacza doniesienia naukowe ostatnich dekad dotyczące mechanizmu działania i skuteczności Saccharomyces boulardii w praktyce klinicznej.

Nieswoiste choroby zapalne jelit (ang. Inflammatory bowel diseases – IBD), obejmujące chorobę Leśniowskiego-Crohna (ang. Crohn’s disease – CD) i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ang. ulcerative colitis – UC), to przewlekłe, nawracające choroby jelit o nieznanej, najprawdopodobniej wieloczynnikowej etiologii. Hipoteza o złożonych przyczynach choroby implikuje interakcje między genetyką, czynnikami środowiskowymi i układem odpornościowym gospodarza, w tym mikrobiomu jelita, które prowadzą do dysfunkcyjnych odpowiedzi immunologicznych powodujących przewlekłe zapalenie. Ostatnio, ze względu na postęp w technologii sekwencjonowania nowej generacji, zidentyfikowano zmieniony skład i funkcję mikrobioty jelitowej w IBD. Ta obserwacja skłoniła do badań klinicznych i eksperymentalnych, które wskazują na kluczową rolę dysbiozy w patogenezie IBD, a tym samym potencjalne zastosowanie szczepów probiotycznych w leczeniu UC i CD.

Zgodnie z IV Kryteriami Rzymskimi dyspepsja czynnościowa charakteryzuje się występowaniem przewlekłych i/lub nawracających dolegliwości w postaci uciążliwego uczucia pełności poposiłkowej, wczesnej sytości, bólu i pieczenia w nadbrzuszu bez uchwytnej przyczyny na podstawie rutynowej oceny klinicznej. Ze względu na wysoką częstość występowania dyspepsji czynnościowej, chroniczny i uporczywy charakter jej objawów, brak uchwytnych markerów diagnostycznych oraz ograniczoną skuteczność dostępnych metod leczenia zaburzenie to może sprawiać trudności w praktyce klinicznej. Podstawą właściwego ukierunkowania postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w dyspepsji czynnościowej jest kompleksowa i indywidualna ocena stanu pacjenta oparta na szczegółowym badaniu podmiotowym z uwzględnieniem aspektów dietetycznych i psychologicznych oraz badaniu fizykalnym. Problemy diagnostyczne mogą wiązać się z niewłaściwym różnicowaniem objawów oraz z nieodpowiednią kwalifikacją chorych do badań diagnostycznych lub nietrafną interpretacją ich wyników.