U części pacjentów po przebyciu ostrej infekcji żołądkowo-jelitowej dochodzi do wystąpienia przewlekłych zaburzeń w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego. W 2018 roku Grupa Robocza Fundacji Rzymskiej zdefiniowała kryteria pozwalające rozpoznać poinfekcyjny zespół jelita drażliwego (PI-IBS). Czynniki ryzyka wystąpienia PI-IBS to m.in. płeć żeńska, młodszy wiek, cięższy przebieg infekcji, ale także czynniki psychologiczne: duży poziom lęku, neurotyzm, ekstrawertyzm. Zaburzenie ma złożoną patogenezę, której istotą jest przewlekły proces zapalny o niewielkim nasileniu toczący się w błonie śluzowej jelit. Podnosi się również istotną rolę zaburzeń mikrobioty w inicjacji procesu zapalnego. Z uwagi na wieloczynnikową etiologię nie ma leczenia przyczynowego. Zaleca się modyfikację stylu życia, ograniczenie fermentujących wielocukrów i polioli w diecie, zwiększenie podaży błonnika rozpuszczalnego. Korzystne może być stosowanie probiotyków o udowodnionej w badaniach skuteczności, np. Bifidobacterium infantis 35624 czy Lactobacillus. Z powodu braku skutecznej terapii opartej na badaniach zaleca się postępowanie zgodne z opiniami ekspertów.
Dział: Wiedza praktyczna
Czynnościowe zmiany (choroby) przewodu pokarmowego (CZPP) są jedną z najczęstszych grup dolegliwości chorobowych występujących zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Ich patomechanizm jest bardzo złożony. Obecnie przyjmuje się, że u jego podstawy znajdują się zaburzenia w funkcjonowaniu osi mózgowo-mikrobiotyczno-jelitowej. Dominującym objawem jest czynnościowy ból brzucha (synonimy: autonomiczny, trzewny). Do najczęstszych przyczyn czynnościowych bólów brzucha należą: kolka jelitowa, wzdęcia, zaparcie stolca, refluks żołądkowo-przełykowy, przerost bakteryjny, nietolerancje/alergie pokarmowe oraz zespół jelita nadwrażliwego (ZJN). W związku ze złożonym patomechanizmem i symptomatologią leczenie tego zespołu jest wielokierunkowe. Ciekawym, stosunkowo nowym preparatem wspomagającym usuwanie objawów CZPP jest koloidalny kwas krzemowy.
Nieswoiste zapalenia jelit (NChZJ), w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) i choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC) są przewlekłymi chorobami o nieznanej etiologii. W patogenezie główną rolę odgrywają nieprawidłowe mechanizmy immunologiczne, powodujące uszkodzenie tkanki jelit. Stwierdza się też zaburzenia mikrobiomu, co sprzyja reakcjom zapalnym. Leczenie lekami immunomodulującymi bywa niewystarczające i obarczone objawami niepożądanymi. Alternatywne opcje jak probiotyki są tematem wielu badań. Mimo doniesień o korzystnym efekcie probiotykoterapii, liczne publikacje nie potwierdzają ich skuteczności. Małe grupy badanych, krótka obserwacja, brak wystandaryzowanej metodyki i różnice w składzie preparatów powodują, że porównanie wyników jest utrudnione. Meta-analizy oparte na nielicznych pracach randomizowanych nie pozwalają obecnie na rekomendowanie leczenia NChZJ probiotykami. Potrzebne są wysokiej jakości badania dla oceny roli tych preparatów w terapii WZJG i ChLC.
Do grupy nieswoistych zapaleń jelit należą dwie główne jednostki chorobowe: wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Ich dokładna etiologia nie jest poznana, choć sugeruje się, że występują u osób predysponowanych genetycznie i są odpowiedzią immunologiczną na niekorzystne czynniki środowiskowe. Ważną rolę w etiopatogenezie stanu zapalnego w nieswoistych chorobach zapalnych jelit odgrywają limfocyty, infiltrujące ścianę zmienionego chorobowo jelita. Dlatego coraz więcej badań jest poświęconych działaniu wedolizumabu, czyli humanizowanego przeciwciała monoklonalnego, które może wpływać na ograniczenie zdolności limfocytów do naciekania tkanek jelita.
Szacuje się, że około 1,5–1,8 mld osób na świecie ma niedokrwistość z niedoboru żelaza. Według danych WHO niedobór tego pierwiastka dotyczy 5% populacji, 20% kobiet miesiączkujących oraz 30–40% dzieci w krajach rozwiniętych. Gospodarkę żelazem najtrafniej oceniają trzy parametry: stężenie ferrytyny, TfR1 i CHr. Charakterystycznymi odchyleniami w morfologii krwi obwodowej stwierdzanymi w niedokrwistości z niedoboru żelaza są: spadek stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów w porównaniu do norm dla określonego wieku rozwojowego, obniżone MCV (średnia objętość krwinki czerwonej), MCH (średnia masa hemoglobiny), MCHC (średnie stężenia hemoglobiny w krwince), spadek liczby retikulocytów oraz płytek krwi. Wchłanianie żelaza (ok. 1–2 mg/dobę) odbywa się głównie w dwunastnicy i regulowane jest przez hepcydynę. Można poprawić wchłanianie żelaza przy jego niedostatkach, stosując odpowiednią dietę (mięso, jaja, wątroba, płatki zbożowe, suszone owoce, warzywa strączkowe, warzywa o zielonych liściach), prawidłowo komponując posiłki, stosując reduktory żelaza oraz, co wykazano stosunkowo niedawno, stosując szczep probiotyczny Lactiplantibacillus plantarum 299v (wcześniej znany jako Lactobacillus plantarum 299v).
Zespoły nakładania od zawsze stanowią wyzwanie w diagnostyce i leczeniu zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, co jest związane z brakiem jednoznacznych objawów klinicznych i możliwością współwystępowania schorzeń. Podłoże patofizjologiczne nie jest do końca wyjaśnione, jednak ocenia się, że jedną z podstawowych przyczyn są zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, ale także osi mózgowo-jelitowej. Leczenie jest trudne, powinno być ukierunkowane na główne objawy, które mogą się zmieniać w trakcie choroby. Warto w leczeniu przyczynowym stosować leki prokinetyczne dedykowane zarówno górnemu, jak i dolnemu odcinkowi przewodu pokarmowego, wraz z innymi grupami leków, np. IPP (inhibitory pompy protonowej – proton pomp inhibitor).
Zrównoważona mikrobiota przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla zdrowia. Zmiany składu i/lub aktywności mikrobioty (dysbioza) odgrywają rolę w etiopatogenezie wielu chorób. Zainteresowaniem cieszą się metody modyfikacji mikrobioty, w tym stosowanie „biotyków” – probiotyków, prebiotyków, synbiotyków, a ostatnio również postbiotyków. Wokół ich stosowania w ciągu ostatnich kilkunastu lat narosło sporo sprzecznych opinii. Jakie faktyczne korzyści daje przyjmowanie „biotyków”? Kiedy należy jest stosować? Jakie wybrać? Dlaczego? Każdy „biotyk” wymaga oddzielnej oceny. W artykule omówiono definicje poszczególnych „biotyków” oraz dane na temat ich skuteczności.
Nieodzownym elementem postępowania terapeutycznego w chorobach przewodu pokarmowego jest odpowiednie żywienie dopasowane do okresu choroby i jej postaci. Jak pokazują doniesienia, celowana probiotykoterapia może stanowić uzupełnienie standardowego leczenia i w sposób istotny wpływać na łagodzenie objawów związanych z chorobą. W przebiegu IBS oprócz odpowiedniego postępowania dietetycznego (racjonalizacja żywienia, np. według standardów NICE, możliwość wdrożenia protokołu low FODMAP) zastosowanie konkretnych szczepów probiotycznych wpływa na łagodzenie objawów choroby. U pacjentów z IBD obserwuje się zmieniony skład bakterii w obrębie jelit w porównaniu do osób zdrowych, dlatego strategie mające na celu oddziaływanie na mikrobiotę wydaje się uzasadnione. Na uwagę zasługuje również występowanie zaburzeń funkcjonalnych o typie IBS w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD), jest najczęstszą chorobą przewlekłą wątroby. Często współwystępuje z otyłością, cukrzycą typu 2 i zespołem metabolicznym. Przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, przez co często pozostaje niewykryta i nieleczona. Długotrwająca NAFLD może prowadzić do marskości wątroby, rozwoju raka wątrobowokomórkowego oraz zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu. Podstawą leczenia NAFLD jest zmiana stylu życia, głównie poprzez modyfikacje dietetyczne oraz regularną aktywność fizyczną.
Choroba refluksowa przełyku od lat stanowi wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Poniższe opracowanie przedstawia aktualne spojrzenie na te problemy w oparciu o najnowszy konsensus Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczący choroby refluksowej przełyku. Dokument systematyzuje wiedzę oraz wskazuje drogi optymalizacji leczenia choroby refluksowej przełyku w odniesieniu do bieżącej wiedzy.
W ostatnim czasie zwraca się coraz większą uwagę na interdyscyplinarne leczenie nowotworów układu pokarmowego. Obecnie zagadnienia dotyczące mikrobiomu jelitowego stają się integralną częścią kompleksowej terapii przeciwnowotworowej. Niezwykle istotne jest indywidualne dopasowanie probiotyków do stanu i potrzeb pacjenta. W pierwszej kolejności należy ustalić cele probiotykoterapii (np. modulacja układu immunologicznego, odbudowa bioróżnorodności, przywrócenie stanu eubiozy, redukcja dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego związanych np. z radioterapią i chemioterapią, poprawa stanu odżywienia oraz jakości życia pacjenta, itp.), a następnie należy monitorować je za pomocą odpowiednich parametrów oraz wystandaryzowanych kwestionariuszy. Dostępne są probiotyki jako preparaty jednoszczepowe oraz jako mieszanka szczepów probiotycznych. Analiza mikrobiomu jelitowego może być pomocna w dobraniu odpowiednich preparatów umożliwiających jego modyfikację.
Pomimo postępu, jaki dokonał się w leczeniu chirurgicznym i systemowym raka trzustki, nowotwór ten nadal charakteryzuje się bardzo złym rokowaniem, z 5-letnią przeżywalnością nieprzekraczającą 9%. Badania ostatnich lat sugerują wpływ zaburzeń mikrobiomu na patogenezę raka trzustki. Dokładne mechanizmy tego zjawiska nie zostały dotychczas poznane. W poniższym artykule zaprezentowano najnowsze informacje dotyczące zróżnicowania składu mikrobiomu w trzustce i jego wpływu na rozwój nowotworu. Przedstawiono hipotezy dotyczące mechanizmów kolonizacji trzustki przez mikroorganizmy. Omówiono ponadto możliwe zastosowanie mikrobiomu jako biomarkera wczesnego wykrywania raka trzustki, a także wpływ modyfikacji mikrobiomu na efekty leczenia.