Dział: Wiedza praktyczna

Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki (ang. exocrine pancreatic insufficiency – EPI) stanowi jedno z głównych powikłań przewlekłego zapalenia trzustki. Trzustka dysponuje dużą rezerwą czynnościową, dlatego objawy kliniczne EPI pojawiają się, gdy dojdzie do utraty powyżej 90% miąższu narządu. Do objawów EPI zaliczamy m.in. ból brzucha (z często towarzyszącym wzdęciem), stolce tłuszczowe, utratę masy ciała, a w zaawansowanym stadium – ciężkie niedożywienie białkowo-kaloryczne [6]. Wyróżnia się kilka testów służących do potwierdzenia EPI, jednak najczęściej wykonuje się oznaczenie elastazy-1 w kale. Terapia EPI obejmuje głównie substytucję enzymów trzustkowych, leczenie żywieniowe oraz objawowe (przede wszystkim przeciwbólowe). Zmniejszenie lub całkowite wycofanie się objawów klinicznych świadczy o skuteczności wdrożonej terapii. W niniejszej pracy przedstawiono charakterystykę etiopatogenetyczną i symptomatologiczną EPI. Omówiono także możliwości terapii EPI ze szczególnym uwzględnieniem suplementacji enzymów trzustkowych.

Biegunka poantybiotykowa (ang. antibiotic associated diarrhea – AAD) jest częstym powikłaniem antybiotykoterapii. Uważa się, wynika ona z dysbiozy jelita wywołanej antybiotykami, co może powodować nadmierny wzrost określonych patogenów, przede wszystkim Clostridioides difficile, i prowadzić do zmiany funkcji mikrobioty. Najdokładniej zbadaną interwencją zapobiegawczą w przypadku AAD jest podawanie probiotyków.

Zmiany w stylu życia, które dokonały się na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci, zaowocowały obecnie pandemią otyłości – choroby, która prowadząc do ponad 200 powikłań, nie tylko skraca życie, ale znacząco pogarsza jego jakość. Do powikłań związanych z nadmierną masą ciała należą również zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego: choroba refluksowa przełyku, dyspepsja czynnościowa, zespół jelita drażliwego i współtworzone przez nie zespoły nakładania. Kluczowe znaczenie w leczeniu objawów tych chorób odgrywają leki prokinetyczne – przede wszystkim itopryd, który jako jeden z nielicznych preparatów z tej grupy może być stosowany przewlekle. Itopryd znajduje również zastosowanie w neutralizowaniu działań niepożądanych ze stronu przewodu pokarmowego, które dotykają 30–50% pacjentów stosujących leki z grupy agonistów dla hormonów inkretynowych (takie jak liraglutyd, semaglutyd i tirzepatyd) stanowiące obecnie podstawę terapii choroby otyłościowej i jej powikłań.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) to przewlekła choroba zapalna o podłożu auto- immunologicznym, zaliczana do nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ). W 2020 ro- ku częstotliwość występowania WZJG w Polsce wynosiła 191,4 na 100 000 osób i była znacznie wyższa u mężczyzn [1]. W niniejszym artykule skupiono się na roli żywieniowej oraz probiotyko- terapii osób z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit oraz zespołem jelita nadwrażliwego.

Maślan sodu i nukleotydy dietetyczne w ostatnich latach przyciągnęły uwagę naukowców dzięki swoim potencjalnym korzyściom dla zdrowia jelit. W artykule przyjrzymy się mechanizmom ich działania oraz perspektywom terapeutycznym.

Mesalazyna jest podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD), szczególnie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG). Jej skuteczność wynika z miejscowego działania przeciwzapalnego w błonie śluzowej jelita, obejmującego hamowanie syntezy prostaglandyn i leukotrienów, modulację szlaku NF-κB oraz redukcję stresu oksydacyjnego. Nowoczesne technologie farmaceutyczne, takie jak powłoki zależne od pH i systemy wielomatrixowe, umożliwiają precyzyjne uwalnianie leku w miejscu docelowym, co zwiększa jego efektywność i ogranicza działania niepożądane. Dodatkowo mesalazyna wykazuje działanie jako agonista receptorów PPARγ, wspierając regenerację błony śluzowej jelita i modulując mikrobiom, co przyczynia się do stabilizacji stanu zapalnego. W terapii WZJG stanowi lek pierwszego wyboru zarówno w indukcji, jak i utrzymaniu remisji. Preparaty doodbytnicze, takie jak czopki i wlewki, są szczególnie skuteczne w dystalnej lokalizacji choroby, podczas gdy w rozległych zapaleniach zaleca się stosowanie wysokich dawek doustnych w połączeniu z terapią miejscową. Dzięki szerokiemu spektrum działania i korzystnemu profilowi bezpieczeństwa mesalazyna pozostaje kluczowym elementem farmakoterapii w łagodnych i umiarkowanych postaciach IBD, wspierając poprawę jakości życia pacjentów oraz zmniejszając ryzyko powikłań.

Objawowa niepowikłana choroba uchyłkowa (ONChU) jelita grubego stanowi częsty problem w praktyce klinicznej, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Pomimo znacznego postępu w diagnostyce i leczeniu, ONChU pozostaje istotnym wyzwaniem ze względu na złożoną etiopatogenezę, zróżnicowane objawy kliniczne oraz potencjalne ryzyko ciężkich powikłań. Charakteryzuje się uporczywym bólem brzucha w lewym dolnym kwadrancie, zmianą rytmu wypróżnień i stanem zapalnym o niskim nasileniu, ale bez cech zapalenia ogólnoustrojowego. Ze względu na nieodwracalność zmian anatomicznych choroba ma charakter przewlekły i wymaga systematycznego postępowania dietetycznego oraz farmakoterapii opartej na preparatach modyfikujących mikrobiotę (błonnik rozpuszczalny, celowany probiotyk, ryfaksymina). Odpowiednie leczenie powinno prowadzić do ustąpienia objawów, znacznie poprawić komfort życia pacjenta i zapobiec powikłaniom.

Eozynofilowe zapalenie przełyku (ang. eosinophilic esophagitis – EoE) to przewlekła choroba zapalna o podłożu immunologicznym, w której stwierdza się nacieki zapalne z granulocytów kwasochłonnych w ścianie przełyku, a częstość jej występowania u dzieci i dorosłych na całym świecie wzrasta. Leczenie uwzględnia inhibitory pompy protonowej, dietę eliminacyjną i miejscowe kortykosteroidy, a także w ostatnim czasie leki biologiczne. Celem tego przeglądu jest przedstawienie aktualnych kryteriów diagnostycznych i postępowania w przypadku EoE u dorosłych i dzieci.