Autor: Aleksandra Bołdys

Etiologia występowania nieswoistych chorób zapalnych jelit, do których zaliczamy wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna, nadal pozostaje nie w pełni poznana. Brak jednoznacznego czynnika sprawczego powoduje, że obecnie niemożliwe jest leczenie przyczynowe tych schorzeń. Jednym z leków wykorzystywanych w ich terapii jest mesalazyna, która – zwłaszcza w przypadku WZJG – wciąż stanowi pierwszą linię farmakoterapii zarówno w indukcji, jak i utrzymaniu remisji. Kwas 5-aminosalicylowy wykazuje działanie przeciwzapalne wynikające z hamowania syntezy prostaglandyn i leukotrienów oraz hamowania reakcji utleniania w błonie śluzowej jelita. Ze względu na znaczne zróżnicowanie umiejscowienia i rozległości zmian w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit konieczne było opracowanie różnych postaci farmaceutycznych mesalazyny, takich jak formy doustne, czopki czy wlewki – po to, by dostarczyć jak największą ilość jej postaci aktywnej do docelowego miejsca działania. Zadaniem niniejszego artykułu jest przybliżenie mechanizmu działania mesalazyny oraz różnic pomiędzy poszczególnymi postaciami farmaceutycznymi.

Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki (NZT, ang. EPI – exocrine pancreatic insufficiency) charakteryzuje się niewystarczającą produkcją enzymów trawiennych, prowadząc do zaburzenia procesów trawienia i wchłaniania, a w konsekwencji do wystąpienia niedoborów żywieniowych. Stan ten może wynikać z różnych przyczyn, takich jak przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza, guzy trzustki, cukrzyca, celiakia, zapalne choroby jelit, operacje bariatryczne i zakażenie wirusem HIV. Diagnostyka NZT obejmuje zarówno testy bezpośrednie, jak i pośrednie, przy czym stężenie elastazy-1 w stolcu jest powszechnie stosowanym testem pośrednim. Kompleksowe leczenie NZT obejmuje zmiany stylu życia i diety, a także substytucyjną terapię enzymami trzustkowymi (ang. PERT – pancreatic enzyme replacement therapy), która polega na suplementacji mieszanką lipazy, amylazy i proteazy w celu wspomagania procesu trawienia. Skuteczna terapia zależy od dostarczenia tych enzymów do dwunastnicy w nieaktywnej formie, co często osiąga się dzięki formulacjom dojelitowym. W razie potrzeby mogą być również wymagane terapie wspomagające, w tym leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego i leczenie współistniejących infekcji. Holistyczne podejście w terapii NZT może pomóc w zmniejszeniu powikłań związanych z niedożywieniem i znacząco poprawić jakość życia pacjentów.