Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) to przewlekła choroba zapalna o podłożu auto- immunologicznym, zaliczana do nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ). W 2020 ro- ku częstotliwość występowania WZJG w Polsce wynosiła 191,4 na 100 000 osób i była znacznie wyższa u mężczyzn [1]. W niniejszym artykule skupiono się na roli żywieniowej oraz probiotyko- terapii osób z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit oraz zespołem jelita nadwrażliwego.
Dział: Wiedza praktyczna
Maślan sodu i nukleotydy dietetyczne w ostatnich latach przyciągnęły uwagę naukowców dzięki swoim potencjalnym korzyściom dla zdrowia jelit. W artykule przyjrzymy się mechanizmom ich działania oraz perspektywom terapeutycznym.
Mesalazyna jest podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD), szczególnie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (WZJG). Jej skuteczność wynika z miejscowego działania przeciwzapalnego w błonie śluzowej jelita, obejmującego hamowanie syntezy prostaglandyn i leukotrienów, modulację szlaku NF-κB oraz redukcję stresu oksydacyjnego. Nowoczesne technologie farmaceutyczne, takie jak powłoki zależne od pH i systemy wielomatrixowe, umożliwiają precyzyjne uwalnianie leku w miejscu docelowym, co zwiększa jego efektywność i ogranicza działania niepożądane. Dodatkowo mesalazyna wykazuje działanie jako agonista receptorów PPARγ, wspierając regenerację błony śluzowej jelita i modulując mikrobiom, co przyczynia się do stabilizacji stanu zapalnego. W terapii WZJG stanowi lek pierwszego wyboru zarówno w indukcji, jak i utrzymaniu remisji. Preparaty doodbytnicze, takie jak czopki i wlewki, są szczególnie skuteczne w dystalnej lokalizacji choroby, podczas gdy w rozległych zapaleniach zaleca się stosowanie wysokich dawek doustnych w połączeniu z terapią miejscową. Dzięki szerokiemu spektrum działania i korzystnemu profilowi bezpieczeństwa mesalazyna pozostaje kluczowym elementem farmakoterapii w łagodnych i umiarkowanych postaciach IBD, wspierając poprawę jakości życia pacjentów oraz zmniejszając ryzyko powikłań.
Objawowa niepowikłana choroba uchyłkowa (ONChU) jelita grubego stanowi częsty problem w praktyce klinicznej, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Pomimo znacznego postępu w diagnostyce i leczeniu, ONChU pozostaje istotnym wyzwaniem ze względu na złożoną etiopatogenezę, zróżnicowane objawy kliniczne oraz potencjalne ryzyko ciężkich powikłań. Charakteryzuje się uporczywym bólem brzucha w lewym dolnym kwadrancie, zmianą rytmu wypróżnień i stanem zapalnym o niskim nasileniu, ale bez cech zapalenia ogólnoustrojowego. Ze względu na nieodwracalność zmian anatomicznych choroba ma charakter przewlekły i wymaga systematycznego postępowania dietetycznego oraz farmakoterapii opartej na preparatach modyfikujących mikrobiotę (błonnik rozpuszczalny, celowany probiotyk, ryfaksymina). Odpowiednie leczenie powinno prowadzić do ustąpienia objawów, znacznie poprawić komfort życia pacjenta i zapobiec powikłaniom.
Eozynofilowe zapalenie przełyku (ang. eosinophilic esophagitis – EoE) to przewlekła choroba zapalna o podłożu immunologicznym, w której stwierdza się nacieki zapalne z granulocytów kwasochłonnych w ścianie przełyku, a częstość jej występowania u dzieci i dorosłych na całym świecie wzrasta. Leczenie uwzględnia inhibitory pompy protonowej, dietę eliminacyjną i miejscowe kortykosteroidy, a także w ostatnim czasie leki biologiczne. Celem tego przeglądu jest przedstawienie aktualnych kryteriów diagnostycznych i postępowania w przypadku EoE u dorosłych i dzieci.
Nawracający ból brzucha to częsty objaw ze strony przewodu pokarmowego i jedna z głównych przyczyn wizyt zarówno szpitalnych, jak i ambulatoryjnych. Skala problemu rodzi potrzebę terminowej i dokładnej diagnostyki. W artykule wskazano niektóre z rzadkich, ale możliwych do zdiagnozowania jednostek chorobowych, które często są pomijane w podstawowym różnicowaniu przyczyn nawracającego bólu brzucha. Znajomość rzadko występujących chorób może ułatwić rozpoznanie i przyspieszyć wdrożenie skutecznej terapii, co z kolei poprawi znacząco wyniki leczenia pacjentów.
W dniach 22-23 listopada 2024 roku odbyła się w Poznaniu I edycja konferencji Przewód pokarmowy – wspólne wyzwania. Gastroenterologia i chirurgia.
Czynnościowe bóle brzucha stanowią bardzo częsty problem w gabinetach lekarskich, i to nie tylko gastroenterologicznych. Ich podłoże jest wieloczynnikowe, nie do końca poznane, a pacjenci bardzo często wykazują zaburzenia o zmiennym charakterze dolegliwości. Diagnostyka jest trudna, zazwyczaj wymaga w pierwszym rzędzie wykluczenia tła organicznego, a następnie wytłumaczenia pacjentowi złożonej przyczyny bólów brzucha, które mogą być zarówno epizodyczne, jak i przewlekłe. Istotną rolę w postawieniu rozpoznania odgrywa dokładny i wnikliwy wywiad chorobowy.
Leczenie jest ukierunkowane głównie na działanie spazmolityczne, zarówno doraźne, jak i przewlekłe, natomiast zawsze wskazane jest uzupełnienie terapii farmakologicznej poza neuromodulatorami i lekami rozkurczowymi o leczenie psychologiczne, psychiatryczne lub behawioralne. Pomocne może być również dobranie diety indywidualnej pod okiem wykwalifikowanego dietetyka.
Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego (CZPP) zarówno w populacji dziecięcej, jak i u osób dorosłych stanowią częsty kliniczny problem i są wyzwaniem dla każdego lekarza praktyka, czy to w warunkach ambulatoryjnych, czy to w warunkach szpitalnych. Mechanizmy patogenetyczne i symptomatologia tych zaburzeń są złożone, a przez to w niektórych przypadkach mogą się pojawić trudności diagnostyczno-terapeutyczne. Aktualnie dominuje teoria, że u podłoża CZPP leżą nieprawidłowości związane z funkcjonowaniem tzw. osi mózgowo-jelitowej.
Zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome – IBS) jest przewlekłym zaburzeniem o wieloczynnikowej etiologii, w którym kluczową rolę odgrywają czynniki zarówno fizjologiczne, jak i psychologiczne. W patogenezie IBS istotną funkcję pełni mikrobiota jelitowa, która wpływa na interakcje w osi jelito–mózg poprzez mechanizmy neuronalne, immunologiczne i endokrynne. Zmiany w składzie mikrobioty, w tym obniżenie liczby korzystnych bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium oraz wzrost liczby patogenów, są związane z nasileniem objawów IBS, takich jak ból brzucha, biegunki i wzdęcia. W związku z tym modulacja mikrobioty jelitowej staje się coraz istotniejszym elementem terapii IBS.
Otyłość to choroba przewlekła, charakteryzująca się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej, prowadząca do poważnych konsekwencji zdrowotnych, psychologicznych i społecznych. Leczenie otyłości w Polsce zostało usystematyzowane w zaleceniach klinicznych Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości z 2022 r., podkreślających potrzebę aktywnego udziału lekarzy w terapii. Dane epidemiologiczne wskazują na powszechne występowanie otyłości i narastający problem na świecie i w Polsce. Patofizjologia otyłości obejmuje zaburzenia metaboliczne i hormonalne, a także zaburzenia mechanizmów kontroli przyjmowania pokarmu, co przyczynia się do nadmiernego spożycia kalorii i utrudnionej redukcji masy ciała. Otyłość prowadzi do prawie 200 znanych powikłań, które zwiększają śmiertelność i obniżają jakość życia. Leczenie otyłości obejmuje interwencje niefarmakologiczne (zmianę nawyków żywieniowych, aktywność fizyczną) oraz w przypadku wskazań – farmakoterapię. Celem farmakoterapii otyłości jest nie tylko redukcja masy ciała, ale też przede wszystkim redukcja ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych i tym samym przedłużanie życia pacjentów i poprawa jego jakości. Chorzy na otyłość powinni otrzymać kompleksową opiekę, najlepiej w zespole terapeutycznym składającym się z lekarza, dietetyka, psychologa i fizjoterapeuty. Obesitologia stale się rozwija i oferuje nowe możliwości terapeutyczne.