Do grupy nieswoistych zapaleń jelit należą dwie główne jednostki chorobowe: wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Ich dokładna etiologia nie jest poznana, choć sugeruje się, że występują u osób predysponowanych genetycznie i są odpowiedzią immunologiczną na niekorzystne czynniki środowiskowe. Ważną rolę w etiopatogenezie stanu zapalnego w nieswoistych chorobach zapalnych jelit odgrywają limfocyty, infiltrujące ścianę zmienionego chorobowo jelita. Dlatego coraz więcej badań jest poświęconych działaniu wedolizumabu, czyli humanizowanego przeciwciała monoklonalnego, które może wpływać na ograniczenie zdolności limfocytów do naciekania tkanek jelita.
Dział: Wiedza praktyczna
Szacuje się, że około 1,5–1,8 mld osób na świecie ma niedokrwistość z niedoboru żelaza. Według danych WHO niedobór tego pierwiastka dotyczy 5% populacji, 20% kobiet miesiączkujących oraz 30–40% dzieci w krajach rozwiniętych. Gospodarkę żelazem najtrafniej oceniają trzy parametry: stężenie ferrytyny, TfR1 i CHr. Charakterystycznymi odchyleniami w morfologii krwi obwodowej stwierdzanymi w niedokrwistości z niedoboru żelaza są: spadek stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów w porównaniu do norm dla określonego wieku rozwojowego, obniżone MCV (średnia objętość krwinki czerwonej), MCH (średnia masa hemoglobiny), MCHC (średnie stężenia hemoglobiny w krwince), spadek liczby retikulocytów oraz płytek krwi. Wchłanianie żelaza (ok. 1–2 mg/dobę) odbywa się głównie w dwunastnicy i regulowane jest przez hepcydynę. Można poprawić wchłanianie żelaza przy jego niedostatkach, stosując odpowiednią dietę (mięso, jaja, wątroba, płatki zbożowe, suszone owoce, warzywa strączkowe, warzywa o zielonych liściach), prawidłowo komponując posiłki, stosując reduktory żelaza oraz, co wykazano stosunkowo niedawno, stosując szczep probiotyczny Lactiplantibacillus plantarum 299v (wcześniej znany jako Lactobacillus plantarum 299v).
Zespoły nakładania od zawsze stanowią wyzwanie w diagnostyce i leczeniu zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, co jest związane z brakiem jednoznacznych objawów klinicznych i możliwością współwystępowania schorzeń. Podłoże patofizjologiczne nie jest do końca wyjaśnione, jednak ocenia się, że jedną z podstawowych przyczyn są zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, ale także osi mózgowo-jelitowej. Leczenie jest trudne, powinno być ukierunkowane na główne objawy, które mogą się zmieniać w trakcie choroby. Warto w leczeniu przyczynowym stosować leki prokinetyczne dedykowane zarówno górnemu, jak i dolnemu odcinkowi przewodu pokarmowego, wraz z innymi grupami leków, np. IPP (inhibitory pompy protonowej – proton pomp inhibitor).
Zrównoważona mikrobiota przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla zdrowia. Zmiany składu i/lub aktywności mikrobioty (dysbioza) odgrywają rolę w etiopatogenezie wielu chorób. Zainteresowaniem cieszą się metody modyfikacji mikrobioty, w tym stosowanie „biotyków” – probiotyków, prebiotyków, synbiotyków, a ostatnio również postbiotyków. Wokół ich stosowania w ciągu ostatnich kilkunastu lat narosło sporo sprzecznych opinii. Jakie faktyczne korzyści daje przyjmowanie „biotyków”? Kiedy należy jest stosować? Jakie wybrać? Dlaczego? Każdy „biotyk” wymaga oddzielnej oceny. W artykule omówiono definicje poszczególnych „biotyków” oraz dane na temat ich skuteczności.
Nieodzownym elementem postępowania terapeutycznego w chorobach przewodu pokarmowego jest odpowiednie żywienie dopasowane do okresu choroby i jej postaci. Jak pokazują doniesienia, celowana probiotykoterapia może stanowić uzupełnienie standardowego leczenia i w sposób istotny wpływać na łagodzenie objawów związanych z chorobą. W przebiegu IBS oprócz odpowiedniego postępowania dietetycznego (racjonalizacja żywienia, np. według standardów NICE, możliwość wdrożenia protokołu low FODMAP) zastosowanie konkretnych szczepów probiotycznych wpływa na łagodzenie objawów choroby. U pacjentów z IBD obserwuje się zmieniony skład bakterii w obrębie jelit w porównaniu do osób zdrowych, dlatego strategie mające na celu oddziaływanie na mikrobiotę wydaje się uzasadnione. Na uwagę zasługuje również występowanie zaburzeń funkcjonalnych o typie IBS w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit.
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD), jest najczęstszą chorobą przewlekłą wątroby. Często współwystępuje z otyłością, cukrzycą typu 2 i zespołem metabolicznym. Przez długi czas może przebiegać bezobjawowo, przez co często pozostaje niewykryta i nieleczona. Długotrwająca NAFLD może prowadzić do marskości wątroby, rozwoju raka wątrobowokomórkowego oraz zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu. Podstawą leczenia NAFLD jest zmiana stylu życia, głównie poprzez modyfikacje dietetyczne oraz regularną aktywność fizyczną.
Choroba refluksowa przełyku od lat stanowi wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Poniższe opracowanie przedstawia aktualne spojrzenie na te problemy w oparciu o najnowszy konsensus Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczący choroby refluksowej przełyku. Dokument systematyzuje wiedzę oraz wskazuje drogi optymalizacji leczenia choroby refluksowej przełyku w odniesieniu do bieżącej wiedzy.
W ostatnim czasie zwraca się coraz większą uwagę na interdyscyplinarne leczenie nowotworów układu pokarmowego. Obecnie zagadnienia dotyczące mikrobiomu jelitowego stają się integralną częścią kompleksowej terapii przeciwnowotworowej. Niezwykle istotne jest indywidualne dopasowanie probiotyków do stanu i potrzeb pacjenta. W pierwszej kolejności należy ustalić cele probiotykoterapii (np. modulacja układu immunologicznego, odbudowa bioróżnorodności, przywrócenie stanu eubiozy, redukcja dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego związanych np. z radioterapią i chemioterapią, poprawa stanu odżywienia oraz jakości życia pacjenta, itp.), a następnie należy monitorować je za pomocą odpowiednich parametrów oraz wystandaryzowanych kwestionariuszy. Dostępne są probiotyki jako preparaty jednoszczepowe oraz jako mieszanka szczepów probiotycznych. Analiza mikrobiomu jelitowego może być pomocna w dobraniu odpowiednich preparatów umożliwiających jego modyfikację.
Pomimo postępu, jaki dokonał się w leczeniu chirurgicznym i systemowym raka trzustki, nowotwór ten nadal charakteryzuje się bardzo złym rokowaniem, z 5-letnią przeżywalnością nieprzekraczającą 9%. Badania ostatnich lat sugerują wpływ zaburzeń mikrobiomu na patogenezę raka trzustki. Dokładne mechanizmy tego zjawiska nie zostały dotychczas poznane. W poniższym artykule zaprezentowano najnowsze informacje dotyczące zróżnicowania składu mikrobiomu w trzustce i jego wpływu na rozwój nowotworu. Przedstawiono hipotezy dotyczące mechanizmów kolonizacji trzustki przez mikroorganizmy. Omówiono ponadto możliwe zastosowanie mikrobiomu jako biomarkera wczesnego wykrywania raka trzustki, a także wpływ modyfikacji mikrobiomu na efekty leczenia.
U wielu chorych na nieswoiste zapalenia jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD), mimo osiągnięcia remisji, utrzymują się objawy czynnościowe ze strony przewodu pokarmowego, przypominające w obrazie klinicznym zespół jelita drażliwego (ang. irritable bowel syndrome, IBS). Wpływają one niekorzystnie na jakość życia pacjentów i wymagają odmiennego postępowania niż IBD. Wieloczynnikowe podłoże patogenetyczne tego zjawiska pozostaje wciąż nie do końca poznane. Z uwagi na podobieństwo symptomów IBS do tych występujących w aktywnej fazie IBD konieczne jest w pierwszej kolejności przeprowadzenie skrupulatnej diagnostyki różnicowej, mającej na celu przede wszystkim wykluczenie procesu zapalnego. Potwierdzenie remisji i pewne rozpoznanie tła czynnościowego objawów umożliwia następnie wdrożenie adekwatnego i zoptymalizowanego leczenia. W terapii zaburzeń czynnościowych w przebiegu IBD stosuje się zarówno metody niefarmakologiczne, w tym dietoterapię i psychoterapię, jak i farmakologiczne o udokumentowanej skuteczności w klasycznym IBS.
Przewlekłe zapalenie trzustki jest postępującą zapalną chorobą powodującą nieodwracalne zmiany w budowie miąższu i struktur przewodowych trzustki, która prowadzi do niewydolności zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej tego narządu. Choroba dotyka coraz większej liczby osób, a koszty leczenia choroby zasadniczej i powikłań stale rosną. Klasyczne PZT, zwykle związane z nadużywaniem alkoholu, paleniem tytoniu lub niektórymi mutacjami genów, najczęściej zaczyna się od nawracających ataków ostrego zapalenia trzustki (OZT), które podstępnie przechodzi w proces zapalny z towarzyszącym przewlekłym wyniszczającym bólem w ciągu 3–5 lat. Typowymi objawami PZT w badaniach obrazowych są jeden lub więcej z następujących: zwapnienia, poszerzenie przewodów trzustkowych i zanik miąższu. Wśród objawów, z którymi zgłaszają się pacjenci, wyróżnić można nawracające bóle brzucha, biegunki tłuszczowe, wymioty i utratę masy ciała. Rekomendowanymi metodami diagnostycznymi są endosonografia, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.