Dział: Wiedza praktyczna

Odpowiednie oczyszczenie jelita jest kluczowe dla wysokiej jakości kolonoskopii, ponieważ wpływa na dokładność badania i wykrywalność ewentualnych zmian. Jednakże badania pokazują, że aż 17,2–44,2% kolonoskopii przeprowadza się w warunkach niewystarczającego przygotowania. Prowadzi to do wydłużenia czasu trwania procedury, wyższego ryzyka powikłań i większej szansy pominięcia ewentualnych patologii. W wyborze odpowiednich preparatów do przygotowania pacjenta do badania należy wziąć pod uwagę liczne czynniki, takie jak rodzaj preparatu stosowanego do przygotowania, wiek, choroby towarzyszące, dietę, płeć, przyjmowane leki, uzależnienia oraz poprzednie hospitalizacje. Odpowiednie środki zapobiegawcze i edukacja pacjentów są kluczowe dla zapewnienia sukcesu procedury. Przeprowadzono wiele badań analizujących czynniki ryzyka niewłaściwego przygotowania oraz strategie jego optymalizacji. W pracy tej zostały podsumowane najważniejsze dowody w tej dziedzinie.

Wpływ antybiotykoterapii na mikrobiotę jelitową jest złożony – od zmniejszenia jej różnorodności, przez zmiany aktywności metabolicznej, aż po rozwój oporności na stosowane antybiotyki. W wyniku dysbiozy jelitowej może dojść do wystąpienia biegunki związanej z antybiotykoterapią, w tym nawracających zakażeń Clostridioides difficile. Biegunka związana z antybiotykoterapią, w szczególności cięższe postacie zakażenia Clostridioides difficile, przyczynia się do wydłużenia czasu hospitalizacji, konieczności wdrożenia dodatkowych procedur diagnostycznych i tym samym zwiększenia kosztów opieki medycznej. Warto zaznaczyć, że nie tylko biegunka jest konsekwencją stosowania antybiotykoterapii. Ekspozycja na antybiotyki we wczesnym dzieciństwie jest związana z rozwojem zaburzeń immunologicznych oraz metabolicznych w późniejszym życiu chorego. Bakterie probiotyczne oraz prebiotyki mogą potencjalnie zapobiegać dysbiozie mikrobioty jelitowej związanej z antybiotykami lub ją odwracać.

Endosonografia jest obecnie jednym z głównych narzędzi wykorzystywanych w diagnostyce gastroenterologicznej, a zwłaszcza w chorobach trzustki i dróg żółciowych. Metoda ta umożliwia zwykle precyzyjne uzupełnienie procesu diagnostycznego, który rozpoczyna się od innych badań obrazowych (ultrasongrafia, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny). W artykule omówiono szczegółowo rolę endosonografii w wymienionych wyżej chorobach.

Przełyk Barretta (PB) jest stanem przedrakowym związanym ze zwiększonym ryzykiem rozwoju raka gruczołowego przełyku. Jednym z prekursorów PB jest choroba refluksowa przełyku, wobec czego występowanie tego schorzenia jest związane z jej rozpowszechnieniem. Rozpoznanie PB powinno zostać postawione na podstawie dokładnej oceny zmian makroskopowych w badaniu endoskopowym oraz wyniku badania histopatologicznego wycinków pobranych w trakcie gastroskopii. Chorym z PB i z objawami refluksu zaleca się terapię przeciwwydzielniczą. Przewlekłe leczenie IPP u bezobjawowych chorych z PB, mimo że pozostaje przedmiotem dyskusji, jest zalecane w większości wytycznych. Przewlekłe stosowanie IPP przez podwyższenie poziomu odczynu pH w żołądku może sprzyjać sekwencji zdarzeń: metaplazja – dysplazja – rak w wyniku karcinogennego działania soli żółciowych. Leczenie endoskopowe polegające na usuwaniu widocznych zmian ogniskowych, niezależnie od stopnia neoplazji, powinno być prowadzone w ośrodkach eksperckich.

Zespół jelita nadwrażliwego (ZJN) to zespół dolegliwości, które nie są spowodowane żadnymi organicznymi lub metabolicznymi uszkodzeniami przewodu pokarmowego. Jego patomechanizm jest złożony, choć obecnie uważa się, że u jego podstawy znajdują się zaburzenia w funkcjonowaniu osi mózgowo-jelitowej. Nie bez znaczenia są czynniki genetyczne, środowiskowe oraz podkreślana obecnie dysbioza jelitowa, bez względu na jej przyczyny. W związku z tym złożonym patomechanizmem leczenie ZJN jest wielokierunkowe i obejmuje: postępowanie psychologiczne (poradnictwo i edukację rodzicielską, terapię poznawczo-behawioralną, hipnozę), dietetyczne (dietę FODMAP – niebędącą jednak obecnie terapią zalecaną u dzieci) oraz leki z bardzo różnych grup, jak: ziołowe (STW-5), rozkurczowe, probiotyki czy koloidalny kwas krzemowy. Wymienione wyżej sposoby leczenia omówiono szerzej, gdyż mają one badania potwierdzające ich skuteczność u dzieci.

Ostatnie lata to okres dynamicznych zmian w dostępności nowych opcji leczenia nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ). Rosnąca liczba leków ukierunkowanych molekularnie daje coraz większe możliwości osiągania ambitnych celów terapeutycznych zarówno w chorobie Leśniowskiego- -Crohna (ChLC), jak i we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG). Jednym z leków o najlepszych dowodach naukowych na przydatność w terapii NChZJ jest upadacytynib (UPA). To pierwszy doustny lek małocząsteczkowy, który uzyskał rejestrację we WZJG i ChLC. Charakteryzuje się dużą skutecznością, szybkim początkiem działania, dobrym profilem bezpieczeństwa i przydatnością także u chorych z pozajelitowymi manifestacjami NChZJ. W niniejszej pracy podsumowano aktualne możliwości zastosowania nowoczesnych opcji leczenia NChZJ ze szczególnym uwzględnieniem terapii UPA. Przedstawiono także najważniejsze zasady stosowania leku w ramach programów lekowych realizowanych w Polsce.

Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki (NZT, ang. EPI – exocrine pancreatic insufficiency) charakteryzuje się niewystarczającą produkcją enzymów trawiennych, prowadząc do zaburzenia procesów trawienia i wchłaniania, a w konsekwencji do wystąpienia niedoborów żywieniowych. Stan ten może wynikać z różnych przyczyn, takich jak przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza, guzy trzustki, cukrzyca, celiakia, zapalne choroby jelit, operacje bariatryczne i zakażenie wirusem HIV. Diagnostyka NZT obejmuje zarówno testy bezpośrednie, jak i pośrednie, przy czym stężenie elastazy-1 w stolcu jest powszechnie stosowanym testem pośrednim. Kompleksowe leczenie NZT obejmuje zmiany stylu życia i diety, a także substytucyjną terapię enzymami trzustkowymi (ang. PERT – pancreatic enzyme replacement therapy), która polega na suplementacji mieszanką lipazy, amylazy i proteazy w celu wspomagania procesu trawienia. Skuteczna terapia zależy od dostarczenia tych enzymów do dwunastnicy w nieaktywnej formie, co często osiąga się dzięki formulacjom dojelitowym. W razie potrzeby mogą być również wymagane terapie wspomagające, w tym leki zmniejszające wydzielanie kwasu żołądkowego i leczenie współistniejących infekcji. Holistyczne podejście w terapii NZT może pomóc w zmniejszeniu powikłań związanych z niedożywieniem i znacząco poprawić jakość życia pacjentów.

Nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ) charakteryzują się takimi objawami, jak ból brzucha, biegunka i utrata masy ciała. Obecne metody leczenia NChZJ obejmują leki przeciwzapalne, immunosupresyjne i terapie biologiczne. Trwają jednak badania nad nowymi metodami leczenia, które mogą mieć większą skuteczność i korzystniejszy profil bezpieczeństwa. Kwas masłowy, krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy, z uwagi na swoje właściwości przeciwzapalne i immunomodulujące zwrócił uwagę badaczy jako potencjalny element terapii NChZJ. Kwas masłowy jest wytwarzany przez mikrobiotę jelitową poprzez fermentację błonnika pokarmowego. Jest on niezbędnym źródłem energii dla kolonocytów i odgrywa rolę w utrzymaniu integralności bariery jelitowej. Badania wykazały, że kwas masłowy może zmniejszać stan zapalny w jelitach poprzez hamowanie produkcji cytokin prozapalnych i promowanie produkcji cytokin przeciwzapalnych. Modulując odpowiedź immunologiczną, kwas masłowy pomaga przywrócić równowagę mikroflory jelitowej i poprawić funkcjonowanie bariery jelitowej. Może to prowadzić do zmniejszenia aktywności choroby i objawów u pacjentów z NChZJ.